Z wapnowaniem też można przesadzić

• Nadmierne podniesienie odczynu gleby doprowadza do przewapnowania gleby.
• Przewapnowanie może doprowadzić m.in. do dużych oporów przy pracy maszyn doprawiających glebę.
• Do obniżenia pH przyczyni się stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych.

Przewapnowanie gleby

Największą bolączką polskich gleb jest zdecydowanie zbyt kwaśny ich odczyn. Co roku w okresie pożniwnym dużą uwagę zwraca się na ich wapnowanie. Z tej perspektywy można zastanowić się, czy problem zbyt wysokiego pH gleby w ogóle istnieje? Odpowiedź brzmi - tak, a jego skutki mogą być równie bolesne jak w przypadku zbyt niskiego pH.

Właściwy odczyn gleby zależy od jej kategorii agronomicznej. Im gleba cięższa, tym wyższa wartość optymalnego pH. Na glebach bardzo lekkich powinno dążyć się do pH w granicach 5,1-5,5; na glebach lekkich 5,6-6,0; na glebach średnich 6,1-6,5; na glebach ciężkich 6,6-7,0. Nadmierne podnoszenie odczynu poza optymalny zakres może doprowadzić do tzw. przewapnowania gleby.

Jakie są skutki przewapnowania gleby?

Jak w rozmowie z "Farmerem" tłumaczył gleboznawca dr Ryszard Bandurowski, zjawisko nazywane przewapnowaniem wiąże się ze zbyt wysokim udziałem kationów wapnia w kompleksie sorpcyjnym gleby.

- Gdy wapń dominuje w kompleksie sorpcyjnym, w znacznym stopniu blokuje pobieranie innych kationów ważnych dla roślin, takich jak sód, magnez i potas - mówił ekspert.

Przykładowo w glebach średnich optymalne wysycenie kompleksu sorpcyjnego jonami Ca2+ wynosi 65 proc. W glebach przewapnowanych wysycenie wapniem wymiennym może dochodzić do 90 proc., co działa antagonistycznie na inne pierwiastki. Zbyt wysokie pH gleby powoduje spadek przyswajalności szeregu mikroelementów, m.in. żelaza, cynku i miedzi. W środowisku zasadowym dochodzi również do uwsteczniania fosforu.

- Gdy przekroczymy wartość pH dla określonej ciężkości gleby, dochodzi do połączenia fosforu w formie anionowej z wapniem; w efekcie powstają trudno rozpuszczalne i niedostępne dla roślin fosforany wapniowe - tłumaczył dr Bandurowski.

Do innych niekorzystnych skutków przewapnowania zalicza się przesuszenie gleby i szybszy rozkład materii organicznej. Na glebach zasadowych istnieje wysokie ryzyko strat azotu z nawozów mineralnych na skutek niekorzystnych przemian jonów amonowych. Nadmiar kationów wapnia w kompleksie sorpcyjnym pogarsza strukturę gleby, wówczas, szczególnie na glebach ciężkich, skutki przewapnowania mogą objawiać się jako duże opory przy pracy maszyn doprawiających glebę.

Jak zapobiegać przewapnowaniu i obniżyć pH gleby?

Zdaniem dr. Ryszarda Bandurowskiego, jeżeli stwierdzimy już nadmierną zasadowość gleby na danym polu, pierwszym krokiem do poprawy sytuacji jest oczywiście ograniczenie stosowania nawozów wapniowych. Do obniżenia pH przyczyni się stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych, jak siarczan amonu. Można zastosować również torf, który ma bardzo kwaśny odczyn, ale jest to rozwiązanie trudne i drogie. Ponieważ przewapnowanie wiąże się z zaburzeniem równowagi w kompleksie sorpcyjnym, warto zadbać o zwiększenie jego pojemności. Można tego dokonać wprowadzając do gleby nawozy organiczne, np. poprzez przyoranie międzyplonu lub stosowanie nawozów odwierzęcych.

- W gospodarstwach z dużą ilością nawozów odwierzęcych jestem zwolennikiem stosowania mniejszych ich ilości, ale na całym areale gospodarstwa. Zamiast stosować 30-40 t/ha obornika jedynie pod rośliny okopowe, zdecydujmy się na 10 t/ha pod wszystkie uprawy - opowiadał dr Bandurowski.

Zdaniem eksperta największe znaczenie w zapobieganiu nadmiernej alkalizacji gleby mają regularne jej analizy. Nasz rozmówca namawia jednak do zmiany podejścia do badań gleby. Według dr. Bandurowskiego analiza próbek gleby przeprowadzana raz na 4 lata nie da nam wystarczającej wiedzy o tym, co dzieje się w profilu glebowym.

- Bazujemy na archaicznych metodologiach oceny zasobności, jeżeli tego nie zmienimy, to nie będziemy mogli skutecznie wdrażać odpowiednich działań.

Gleboznawca przekonuje, by próby gleby pobierać co roku, o tej samej porze roku i w tym samym miejscu pola, zamienić jedną zbiorczą próbę z głębokości 0-20 cm na trzy próbki z "mikrowarstw" 0-10 cm, 10-20 cm, 20-30 cm i oprócz pomiaru pH w KCl sprawdzić także wartość pH w H2O.

Na podstawie kategorii agronomicznej gleby i jej odczynu ustala się potrzeby wapnowania i zalecaną dawkę nawozów wapniowych. Ważne, by nawet w przypadku bardzo niskiego pH gleby nie stosować jednorazowo zbyt wysokich dawek wapna, zwłaszcza w formie tlenkowej. Gdy potrzeby wapnowania zostaną określone jako konieczne, jednorazowa dawka nie powinna przekraczać 2 t CaO/ha na glebach bardzo lekkich i lekkich, 3 t CaO/ha na glebach średnich i 4 t CaO/ha na glebach ciężkich.

Źródło: www.farmer.pl